در ستایش تئاتر

“… پرآوازه ترین نمایش در تاریخ تئاتر ژاپن، هم کابوکی و هم عروسکی، که الهام‌بخش نمایش‌ها، فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی بیشماری شده است. این محبوبترین نمایش مردم ژاپن داستانی است از وفاداری سامورائی‌ها.” تاریخ ژاپن کمبریج، جلد چهارم، ص ۷۵۸٫

داستان چوشینگورا بر مبنای یک واقعه‌ی تاریخی است، که در آن ۴۷ رونین، سامورائی‌های بی‌مخدوم، به کین‌خواهی ظلمی که بر فرمانده آن‌ها رفته است متحد می‌شوند و با فداکردن همه چیز- عشق، خانواده، آبرو، زندگی، از عامل فروپاشی خاندان فرمانده‌شان انتقام می‌گیرند. داستانی از زنجیره‌ی: ظلم، عدالت، کین‌خواهی و، از همه برتر، وفاداری در جایگاه بزرگترین انگیزه برای تحرک انسانی. داستانی که مانند نمایشنامه‌های شکسپیر، تعابیر گوناگونی می‌پذیرد: در سال‌های ۱۹۲۰ میلادی، نمادی از مقاومت در برابر قدرتی که با ارعاب حکومت می‌کند، در سال‌های ۱۹۷۰ میلادی نماد مقاومت شهروندانی که از فساد مالی سیاستمداران بیزاراند و همیشه، در بحران‌های اقتصادی، نماد مبارزه‌ی رونین‌های شغلی، کارجویان، در برابرِ کارفرمایان.
علی فردوسی، مترجم این اثر بزرگ، دارای درجه‌ی دکترا در جامعه‌شناسی در سال ۱۹۸۵ میلادی از دانشگاه پنسیلوانیا است. او پس از پنج سال کار در دانشگاه‌های کالیفرنیا (برکلی و لوس انجلس)، از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۷میلادی نخست به عنوان استاد مدعو در دانشگاه مطالعات خارجی توکیو و سپس کارشناس بین‌المللی در رادیو تلویزیون ملی ژاپن مشغول به کار بوده است. او اکنون استاد و مدیر گروه تاریخ و علوم سیاسی در دانشگاه نوتردام دو نامور ایالت کالیفرنیا است. ترجمه‌ی چُوشینگورا به فارسی دومین ارمغان او از سفر ژاپن است. پیش از آن ترجمه‌ی فارسی یادنامه‌ی شُونکین، اثر نویسنده‌ی بزرگ ژاپنی جونئیچیرو تانیزاکی، از وی به چاپ رسیده است.

اگر در یک جمله کانه کو میسوزو را معرفی کنیم، این می‌تواند بهترین جمله در مورد کانه کو باشد: «کانه کو، شاعر لطافت کودکانه.»
شعر کانه کو خواننده‌اش را به فضای کودکی خویش می‌برد و او را آن چنان با خود همراه می‌کند که گویی خواننده دوران کودکی خویش را تجربه می‌کند. با آن که شعر کانه کو مربوط محیطی دیگر، فضا و زمانی متفاوت از آنی است که خواننده در آن هست، اما احساسات شعر کانه کو از ورای حصار این همه تفاوت‌ها و فاصله‌ها عبور می‌کند و در دل خواننده اثر می‌گذارد. عناصر درونی و ژرف انسان‌دوستانه که در این اشعار نهفته است آن را از بند زمان رهانیده و جهانی می‌کند.

کاش کوه شفاف بود
آن وقت می‌توانستم
توکیو را از پشت آن ببینم
همانند برادرم که با قطار به توکیو رفت
کاش آسمان شفاف بود
آن وقت می‌توانستم
پشت آن، خدا را ببینم
همانند خواهرم که فرشته شد
این شعر با آن که نزدیک به صد سال پیش در ژاپن سروده شده است، اما هر خواننده غیر ژاپنی نیز با آن ارتباط برقرار می‌کند. احساس دل‌تنگی، حس مشترک بنی‌آدم است. حس دل‌تنگی ناشی از دوری از دو عضو خانواده که یکی به توکیو رفته و امکان دیدارش نیست و دیگری رخت از این جهان فروبسته و پیش خدا رفته است.
جنبه نرمی و لطافت شعر کانه کو را می‌توان متاثر از فرهنگ زنانه ژاپن دانست. فرهنگی که نرمش و لطافت خاص خود را دارد که در دیگر عناصر فرهنگی ژاپن از قبیل گل‌آرایی، باغ ژاپنی، مراسم چای سبز خوری، پرده نقاشی‌ها و اوریگامی‌های متنوع نیز خود را نشان می‌دهد. جنبه لطافت کودکانه شعر کانه کو مختص وی است که در شعر دیگر شاعران سرزمین آفتاب تابان به اندازه اشعار کانه کو نمود ندارد.
در مجموعه قبلی شعر شاعران معاصر که به نام «برگی در سایه» از همین انتشارات دیبایه به چاپ رسید، چند نمونه از شعر کانه کو را معرفی کردم. بسیاری از خوانندگان ایرانی شعر کانه کو شعرهای وی را لذت‌بخش توصیف کردند. این امر مرا بدان داشت که دنبال مجالی برای معرفی بیش‌تر این شاعر و اشعار لطیفش به خوانندگان ایرانی و فارسی‌زبانان باشم.
از اشعار این مجموعه در کتاب‌های درسی ژاپن نیز تدریس می‌شود. نیز آهنگ‌سازان ژاپنی برای بسیاری از اشعار کانه کو، آهنگ درست کرده‌اند. اشعار کانه کو تا دهه هشتاد در ژاپن هم ناشناخته بود تا این که بر اثر تلاش نویسنده کودک به نام یازاکی سه تسواو، اشعار کانه کو در سال ۱۹۸۴ چاپ می‌شود و بلافاصله نام وی برزبان‌ها می‌افتد.
مجموعه حاضر که در یک جلد از طرف انتشارات جولای ژاپن به چاپ رسیده است، همانند ترجمه مجموعه شعر «برگی درسایه»، بخشی از اشعار مربوط به دوران زندگی کوتاه شاعر است.

من، پرنده کوچک و زنگوله
من اگر بال هم بزنم
نمی‌تونم پرواز کنم
پرنده مثل من نمی‌تونه بدوه
من اگه بدنمو تکون هم بدم
نمی‌تونم صدای زنگوله رو دربیارم
عوضش زنگوله و پرنده
به اندازه من آواز بلد نیستن
من، پرنده کوچک و زنگوله
هرکسی جای خودش خوبه!

این شعر بی‌شک در دل هر خواننده‌ای نفوذ می‌کند. شعر کانه کو پرستش چیزهای کوچک، ضعیف، بی‌نام و بی‌فایده است. هر چیزی که در روی سیاره زمین است شامل این پرستش است. دوست داشتم از احساس خوانندگان از خواندن شعرهای کانه کو باخبر می‌شدم. من عاشق شعرهای کانه کو هستم و خوشحال خواهم شد تعداد بیش‌تری از خوانندگان با این اشعار آشنا شوند. احساسی که کانه کو میسوزو از آن حرف می‌زند در قلب همه هست. می‌توان با خواندن این آثار آن احساسات را کشف کرد.